İstimlak Kanunu uyarınca, kamu olarak genel olarak ifade edilen kamu tüzel kişileri; belediyeler, Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü, üniversiteler, kamu yararı bulunan hallerde bedelini peşin ödeyerek kanunla gösterilen esaslara uyarak özel mülkiyette bulunan taşınmazları zorla alabilir.

4650 Sayılı kanun ile değişik 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu istimlakin nasıl yapılacağını göstermek amacıyla çıkarılmış bir yasa olarak biliniyor.

Belediye tarafından istimlakin (kamulaştırmanın) yapılabilmesi için imar planında taşınmazın kamu hizmetine tahsisli olması gerekiyor. (Park, yol, metro, hızlı tramvay, alt ve üst geçit, otopark mezarlık alanı, kamu hizmet alanı, vb. gibi)

İstimlak özel mülkiyetin tamamının veya bir kısmının devlet mülkiyetine geçmesi veya bu gayrimenkul üzerinde idari irtifaklar kurmak (mesela geçit hakkı) şeklinde olabiliyor.

İstimlak kararına itiraz

2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu gereğince özel kimselere ait taşınmaz mallar kamu yararı kararı ile istimlak edilebiliyor.

İstimlak kararı ile satın alınan veya trampa edilen taşınmaz mal, kaynak veya irtifak hakkı, sahibinden kamulaştırma yolu ile alınmış sayılır ve bu şekilde yapılan kamulaştırmaya veya bedeline karşı itiraz davaları açılamıyor.

Ancak kanunen anlaşma olmaması veya ferağ verilmemesi halinde bu Kanunun 10 uncu maddesine göre işlem yapılıyor.

Yargıtay’dan istimlak kararı

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu,  istimlaka itiraz konusunda önemli bir içtihat kararı vererek, zarara uğradığını düşünen vatandaşlara hukuki bir itiraz yolu açmış oldu.

Yargıtay Genel Kurulu, 2010/5-662 Esas, 2010/651 İçtihat kararıyla belediyelerin istimlak bedellerinin günün rayiçlerinin üzerinden ödenmesine hüküm getirdi. Bu karar, açılacak tüm davalar için geçerli olacak.

Karardan önce herhangi bir belediye, mülkün üzerine okul veya yeşil alan yapılması gibi nedenlerle istimlak şerhi koyabilirken, vatandaşın mülkü de bağlı hale getiriliyordu. İstimlak bedeli ise okul ya da yeşil alan ne zaman yapılırsa o zaman ödeniyordu. Fakat istimlak sürelerinin çok uzun yıllar sürmesi vatandaşları çok zor durumda bırakıyordu.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun vermiş olduğu bu içtihatla, artık mülkiyet hakkının bağlanması söz konusu olmayacak.

Bu bağlamda, belediye istimlak ya da kamulaştırma yoluna gittiği takdirde, mülkün bedelini hemen ve defaten ödemekle zorunlu kılınacak.